i
吳明義阿美族語辭典
-
-
“i”
在語法上具有許多不同的的功能詳述如下: -
i tini
在這裡,這邊。 -
Patelien i tini kiraan a felac
把米放在這兒。 -
Tangasa i tini
到這裡;到這個。 -
I tini ko loma' no mako
我住這裡。 -
i tira
在那裡(邊)。 -
I tira i lotok kiraan a tamdaw
那人在山上。 -
I tira i tongroh no ra wan a lotok ko loma' no mako
我的家在那座山頂上。 -
I tiraay a tamdaw
那個地方的人。 -
Mateli i tira koya codad
這本書放在那邊。 -
i tiraw
在那邊(更遠)。 -
i ti raw
那邊(遠處)。 -
i tiraw
在那兒(較近處)。 -
pasayraw = pasa + i + ti raw
向那邊。 -
Mapateli koya codad i ti raw
那本書放在那邊。 -
Ka i ti raw
請…在那邊。 -
'Aloman ko tamdaw i ti raw mikarkar to sera
在那邊有許多人在挖地。
-
“i”
-
位置格:
-
I laeno no tamako ira ko teking = ira ko teking i laeno no tamako
菸下面有火柴。 -
I loma'
在家。 -
I loma' no Tapang
在頭目的家。 -
I loma' kako
我在家。 -
I picodadan = i pitilidan
在學校。 -
I picodadan kako a komaen
我在學校吃。 -
I Posong ko sakakaay a wawa no mako
我的大孩子在臺東。 -
I safaled no kilang ko 'ayam
鳥在樹上。 -
I sawa'eran ko lalan
路在上游。 -
I tongroh no lotok
在山頂上。 -
I 'a'ayaway no loma'
家的對面,家的前面。 -
I satiraw no lalan
路的那一邊。 -
i tatihi = i fatii'an = i tepar(N)
旁,旁邊。 -
i tatihiay = i teparsy(N) = i fatii'anay ako a tamdaw
我身邊的人。~ = -
i tatihi
在旁邊。 -
Maro' i tongroh no fokeloh i tatahi no fanaw a patiked koya wawa
男孩在池旁的石頭上坐下來釣魚。 -
I putal
在庭院。 -
I paputal
在外邊。 -
I 'a'ayaway a putal
前院。 -
I tira
在那兒。 -
I 'a'ayaw
領先。 -
I 'a'ayaway
領先的;第一的。 -
i raw
那邊(遠處)。
-
I laeno no tamako ira ko teking = ira ko teking i laeno no tamako
-
時間前置詞:
-
I 'a'ayaw no falo ko safaw no mihecaan
十八年前。 -
Marepon to ko falo ko safaw no mihecaan i 'a'ayaw nonini a folad
上個月已滿十八年了。 -
I roma miheca
去年。 -
I dadaya(Sn) = na sangdef(N) = nasangdef(N Z)
昨夜。 -
i honi(Sn) = i sawni(N S )
剛剛。 -
i naci la
前天。 -
i nacila
昨天。 -
Komaen kako to fonga i nacila
我昨天吃地瓜。 -
Halitali ko mato'asay i nacila
老人昨天愛吃芋頭。 -
i cila
昨天,前幾天,近幾天前。 -
i cilaayho
不久前,最近地。 -
i 'ayaw
古時;過去。 -
I 'ayaway a tamdaw
古人。 -
I 'ayaw no tosa a romi'ad
大前天。 -
i 'a yaw
很久以前。 -
i 'a'ayaway
前一個。 -
I 'ayaway a ramod
前(配偶)。 -
i tiya
那時候,當時,那時,彼時。 -
itiya ho
古時候。 -
i ti yaho
從前。 -
i ti yaho(Sn) = na 'a yaw(N) = i 'a yaw
從前。 -
i tiyato
就在那時(變化,改變,變遷,臨到)。 -
O i tiya ay ho a tamdaw
早期的人,古代的人,以前的人。 -
Na i tiya aca
從以前就…,當時就…。 -
I tiya i pipafinglongan namo a masaso'araw haca kita = nanay masaso'araw haca kita i kiloma'am namo a romi'ad
但願你們過年時,咱們再相見。 -
I tiya san i 'ayaw
從前。 -
I tiya san i 'ayaw ira ko fa'inayan cacay ato fafahiyan cacay
從前有一男和一女。 -
I tiya to a minokay(=taloma') haca kako
那時我要再回去。 -
i honi = i soni = i sawni
剛才,方才。 -
i honi saho
就在剛才。 -
i matini = ano hatini = iromatini
現在,此刻。 -
Maanen ita i matini
現在怎麼做? -
i nacila
不久前,昨天,前些日子。
-
I 'a'ayaw no falo ko safaw no mihecaan
-
人稱代名詞受格正讀法之格位標記(即
-
i +
代名詞 + -
an
結構,請參閱附錄Ⅰ. 人稱代名詞)。 -
i takowanan
我。 -
Patalaw ciira i takowanan i dadaya
他昨夜嚇唬我。 -
Pacoro to lakaw ca Marang i tamiyanan
馬嵐家把垃圾堆賴給我們。 -
I cairaan
他們、牠們、它們。 -
Mipasifana' ci Mayaw to sowal no Pangcah i cairaan
馬耀教他們阿美語(花蓮地區用語)。 -
i cangraan
他們、牠們、它們(台東地區用語)。 -
i ciiraan
他、牠、它,花蓮地區用語)。 -
Ma'osi ko tao i ciiraan
別人嫌惡他。 -
i cingraan
他、牠、它(台東地區用語)。 -
Padahof ko malinaay i cingraan to pidafo nira to sakalakiing
親戚以金錢支援他出馬競選議員。 -
i takowanan = i kakowanan
我。 -
Maolah ciira i takowanan
他愛我。 -
Miaray kako to pidipot ni ina no mako i takowanan
我感恩母親對我的養育之恩。 -
i tamiyanan = i kamiyanan
我們(排他性)。 -
Padongos ko singsi i tamiyanan
老師歡送我們。 -
i tamowanan = i kamowan
你們。 -
Mikerid ko singsi i tamowanan
老師引導你們。 -
i tisowanan = i kisowanan
你。 -
Mahemek ciira i tisowanan
他讚賞你。 -
i titaanan = i kitaanan
我們(包容性)。 -
Pafeli ciira to codad i titaanan
他贈書給我們。
-
i +
-
疑問代名詞的前置詞:
-
i hacowa = i hakowa
何時,甚麼時候(過去式)? -
I hacowa kiso a sofocan
你何時出生的? -
I hacowa kiso a tayra i Posong
你何時去台東? -
I hacowa kiso a tayni
你何時來的? -
I hocowa kiso a cifodoy = ciriko'
你何時穿衣的? -
I hakowa = i hacowa
何時(過去式)? -
I hakowa kiso a sofocan
你何時生的? -
I kacowa kiso a tayni
你何時來的? -
I hokowa kiso a cifodoy = ciriko'
你何時穿衣的? -
i cowa
在那裡? -
I cowaay
那一位(個)?㊀那一位?㊁那一個? -
I cowa ko wawa iso
你的孩子在哪兒? -
I cowaay ci Katang
那一位是卡當? -
I cowaay ko kaolahan iso
你喜歡哪個? -
I cowaay ko no miso a po'ot
哪一把是你的刀? -
I hacowa = i hakowa
什麼時候? -
I hacowa kiso a sofocan no ina
你何時出生的? -
I hacowa = i hakowa
何時(過去)? -
I cowa kiso a komaen
你在哪裡吃? -
i cowa ko codad ako
我的書在哪裡? -
I cowa ko loma' iso
你家在哪裡? -
I cowa ko tamako
菸放在何處? -
I cowa ko wawa iso to fa'inayan
你的兒子在哪兒? -
I cowa ko wawa iso
你孩子在哪兒? -
Na i cowaay a niyaro' kiso
你是從哪一部落來的?你是哪一部落的人? -
I cowaay ko caayay ka o wawa iso
那一個不是你的小孩? -
I cowaay a loma'
在哪一棟房子呢? -
I cowacowa ㊀
到處。㊁任何地方。 -
I cowa a matayal kiso
你在何處工作? -
I cowa kiso a matayal
你在何處工作? -
I cowa moko kiso
你住在哪裡? -
I cowaay (a tamdaw)
哪一位(人)?
-
i hacowa = i hakowa
-
假設語句先行詞的詞尾為連接詞,表示承接與傳遞關係。例如;
-
Ano ira ko mangalayay a miliso' i takowanan i katayni i lotok a moko ta paka'araw i takowanan
若要看我,來山上住就能看的到我。 -
Ano ira ko mapatayay i caay ka eca ira ko tomangicay a tamdaw
如果有人死,一定有人會哭。 -
Ano ma'orad i aka katayra
假如下雨就不要去! -
Ano ma'orad i caay katayra kako
如果下雨的話,我就不去。 -
Ano somowal to pakayniay i tato'asan no mita i tada o halafinay to
咱們談到根源,那是很久遠以前的事。 -
Ano tangitangicen sato i patikoho a ma'orip haw
即使哭了難道會活嗎? -
Ano tomangic kiso i manga'ayayto kiso haw
你哭了就會好嗎? -
Ano tangitangicen sato i patiko ho a ma'orip haw
即使哭了難道還會復活嗎?
-
Ano ira ko mangalayay a miliso' i takowanan i katayni i lotok a moko ta paka'araw i takowanan
-
yo所導引的副詞子句中的附屬子句尾:
-
Yo dipot ho kiso i nialaan niyam kiso nani Tafalong
你嬰孩時我們就從太巴塱帶你回來的。 -
Yo maketon to ko sowal i kalafafahi hanto ni Kacaw cingra
說定了以後,旮照就娶她了。 -
Yo taloma' ci ina i tangsol han nira a paratoh
媽媽回來時就告訴她。 -
Yo sa'aya'ayawho i malatosa konini a sera
起初這塊地分為二半。 -
Yo tomireng koya fafahiyan i tangsol han noya fa'inayan a mikoyod
當她起來時,男人就揹女人去。 -
Yo maketon to ko sowal i kalafafahi han to ni Kacaw ci Tana
說定了以後,旮照就娶妲娜。
-
Yo dipot ho kiso i nialaan niyam kiso nani Tafalong
-
導引說話的口頭禪:
-
表示理所當然或並不甘心樂意做某事的詞尾:
-
命令禁止語(北部阿美)詞尾: - +
-
反射簡答的尾詞:
-
述格標記
-
感嘆句的句尾。
-
命令語動詞詞尾=
一般用語(General 'Amis)(指相對於北部阿美語其他四亞群均通用者)